Rết đá miền Trung – Thân hình gọn gàng, cặp răng độc ẩn sau lớp đá
Rết đá miền Trung có chiều dài khi trưởng thành khoảng từ 10 đến 15 cm, thân mảnh nhưng cơ bắp nổi rõ. Màu sắc của chúng không rực rỡ như rết đỏ, mà thiên về xanh nâu pha đồng hoặc đen sẫm ánh xanh, giúp chúng ngụy trang hiệu quả dưới lớp đất đá khô cằn, rải rác rêu phong.
Điểm nổi bật nhất ở loài rết này là hàm răng lớn có thể gập vào trong giống như móc câu, nối với tuyến nọc độc phía trong. Cặp chân cuối dài hơn hẳn, có khả năng phát hiện chuyển động rất nhạy – một công cụ cảm biến lý tưởng cho việc phục kích mồi trong điều kiện ánh sáng thấp.
Ẩn cư dưới đá – Chiến thuật sinh tồn của kẻ lì lợm
Rết đá miền Trung thường được tìm thấy ở các vùng bán sơn địa hoặc chân đồi thấp từ Nghệ An, Hà Tĩnh đến Quảng Nam, Phú Yên. Không giống rết đỏ hay rết rừng sống trong lá mục, loài này ưa chui rúc dưới các phiến đá mỏng, khe tường cũ, bờ mương khô hoặc các nền đất lẫn đá ven rừng – nơi giữ ẩm vừa đủ và ít bị xáo trộn bởi hoạt động con người.
Vào ban ngày, chúng tuyệt đối ẩn mình, chỉ ra ngoài săn mồi vào những đêm nóng ẩm, nhất là sau mưa. Con mồi ưa thích gồm giun đất, côn trùng nhỏ, đôi khi là cả rết nhỏ hơn. Khi săn, chúng tiếp cận mục tiêu bằng thân hình gần như bất động, rồi tung cú đớp nhanh đến mức gần như không thể quan sát bằng mắt thường.
Nọc độc khiến kẻ chủ quan phải trả giá
Theo nhiều nghiên cứu, rết đá miền Trung thuộc loài Scolopendra dehaani, có họ hàng gần với các loài rết lớn ở Đông Nam Á. Nọc của chúng chứa các hoạt chất như serotonin, histamine, hyaluronidase và protease, đủ mạnh để gây đau buốt, sưng nề và khó chịu kéo dài nhiều giờ sau khi bị cắn.
Một số trường hợp người dân bị rết đá cắn khi lật đá hoặc dọn vườn, đặc biệt là vào mùa hè nắng gắt. Triệu chứng thường gặp gồm cơn đau nhói lan nhanh dọc theo vết cắn, sưng đỏ và mẩn ngứa, kèm cảm giác tê tay hoặc chóng mặt. Dù không gây nguy hiểm đến tính mạng, nhưng nếu không xử lý đúng cách, vết thương có thể nhiễm trùng hoặc trở nên nghiêm trọng ở người có cơ địa nhạy cảm.
Khi thiên nhiên cảnh báo bằng một cái cắn
Sự hiện diện của rết đá trong các khu vườn hoặc bờ tường đá cũ ở vùng nông thôn miền Trung là dấu hiệu cho thấy môi trường sống vẫn còn giữ được phần nào tính hoang sơ và đa dạng sinh học. Thế nhưng, đồng thời nó cũng là lời nhắc nhở con người cần cẩn trọng khi xâm nhập những không gian hoang dại tưởng chừng thân thuộc.
Việc nâng cao nhận thức về sự tồn tại và nguy cơ từ rết đá, cùng với hướng dẫn xử lý cơ bản khi bị cắn, là điều cần thiết trong công tác bảo vệ sức khỏe cộng đồng vùng bán sơn địa, đặc biệt là vào mùa mưa nắng xen kẽ – thời điểm rết hoạt động mạnh nhất trong năm.
