Rết là ai trong thế giới động vật?
Rết thuộc lớp Chân môi (Chilopoda) trong phân ngành Nhiều chân (Myriapoda), ngành Chân khớp (Arthropoda). Chúng là động vật thân đốt, cơ thể dài và dẹt, mỗi đốt mang một đôi chân. Tùy loài, rết có thể có từ dưới 20 đến hơn 300 chân, nhưng đặc biệt số cặp chân luôn là số lẻ – ví dụ 15 hoặc 17 cặp – nên tổng số chân không bao giờ là 100 như tên gọi tiếng Anh “centipede” (nghĩa là “trăm chân”) gợi ý .
Hiện nay, thế giới đã biết đến khoảng 8.000 loài rết, trong đó khoảng 3.000 loài đã được mô tả chi tiết. Chúng phân bố rộng khắp, từ rừng nhiệt đới ẩm ướt đến sa mạc khô cằn, thậm chí có loài sống gần vòng Bắc Cực. Tuy nhiên, do thiếu lớp cutin dạng sáp chống mất nước, rết thường trú ngụ ở những nơi ẩm ướt như dưới lớp lá mục, trong đất mùn hoặc dưới đá .
Cấu trúc cơ thể và giác quan đặc biệt
Đầu rết thường tròn hoặc dẹt, mang một đôi râu dài giúp cảm nhận môi trường xung quanh. Chúng có một cặp hàm trên dài và hai cặp hàm dưới. Đặc biệt, cặp chân hàm đầu tiên được biến đổi thành kìm có nọc độc, dùng để tiêm vào con mồi hoặc phòng vệ.
Mắt của rết là mắt đơn, thường tập trung thành cụm, nhưng thị lực kém, chủ yếu phân biệt được sáng – tối. Một số loài rết thậm chí không có mắt, thay vào đó, chúng dựa vào xúc giác và cơ quan thụ cảm hóa học để định hướng và săn mồi .
Nọc độc – vũ khí lợi hại
Hầu hết các loài rết đều có nọc độc để hạ gục con mồi. Mặc dù nọc độc của rết thường không gây tử vong cho con người, nhưng có thể gây đau đớn dữ dội, sưng tấy và các phản ứng dị ứng nghiêm trọng. Đặc biệt, các loài rết lớn thuộc chi Scolopendra, như rết Việt Nam (Scolopendra subspinipes), có thể dài tới 20 cm và sở hữu nọc độc mạnh mẽ .
Thói quen săn mồi và chế độ ăn
Rết là loài ăn thịt, săn mồi chủ động. Chúng sử dụng kìm có nọc độc để tấn công và tiêu diệt con mồi, bao gồm côn trùng, giun đất, nhện, thậm chí cả động vật có xương sống nhỏ như chuột hoặc chim non .
Một số loài rết lớn, như Scolopendra gigantea, có thể dài tới 42 cm và săn mồi hiệu quả nhờ tốc độ di chuyển nhanh và khả năng cảm nhận môi trường xung quanh nhạy bén .
Sinh sản và vòng đời
Rết sinh sản bằng cách đẻ trứng, mỗi lứa từ 15 đến 60 trứng, thường được đặt trong đất mùn hoặc thân cây mục. Rết cái chăm sóc trứng bằng cách liếm sạch để ngăn ngừa nấm mốc và bảo vệ con non cho đến khi chúng có thể tự lập, thời gian này có thể kéo dài tới một năm .
Rết trải qua quá trình lột xác để phát triển, và trong quá trình này, chúng có thể tái tạo lại các chân bị mất. Tuổi thọ của rết dao động từ 2 đến 10 năm, tùy thuộc vào loài và điều kiện môi trường .
Vai trò sinh thái và giá trị y học
Rết đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái như một kẻ săn mồi, giúp kiểm soát số lượng côn trùng và các loài động vật nhỏ khác. Chúng cũng tham gia vào quá trình phân hủy chất hữu cơ, góp phần vào chu trình sinh địa hóa.
Ngoài ra, nọc độc của rết được nghiên cứu để ứng dụng trong y học, đặc biệt trong y học cổ truyền, để điều trị một số bệnh như viêm khớp, đau nhức và các vấn đề thần kinh .
Để hiểu rõ hơn về loài rết, bạn có thể tham khảo video dưới đây:
Rết, với vẻ ngoài đáng sợ và tập tính săn mồi độc đáo, là một trong những sinh vật hấp dẫn và quan trọng trong thế giới tự nhiên. Việc tìm hiểu về chúng không chỉ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về đa dạng sinh học mà còn mở ra những hướng nghiên cứu mới trong y học và sinh thái học.
