Các nhà khoa học gần đây đã khám phá ra rằng những con mối thợ thuộc loài Neocapritermes taracua, khi bước vào tuổi già, sẽ tích tụ một loại enzyme đặc biệt trong cơ thể. Enzyme này được lưu trữ trong một túi nhỏ trên lưng, tạo thành một chiếc “balô” chứa đầy tinh thể màu xanh dương. Khi bị đe dọa, những con mối này sẽ cọ xát cơ thể, kích hoạt phản ứng hóa học giữa enzyme và các chất tiết ra từ tuyến nước bọt, tạo ra một chất lỏng độc hại có khả năng làm tê liệt hoặc tiêu diệt kẻ săn mồi.
Mặc dù cơ chế tự vệ của mối đã được phát hiện từ năm 2012, câu hỏi về cách thức enzyme BP76 duy trì được trạng thái rắn và sẵn sàng phát nổ vẫn là một bí ẩn cho đến gần đây. Trong một nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Structure, các nhà khoa học đã giải mã được cấu trúc tinh thể 3D của enzyme này. Họ phát hiện ra rằng BP76 có một cơ chế ổn định hóa vô cùng phức tạp, bao gồm một lớp bảo vệ bằng phân tử đường và các liên kết hóa học mạnh mẽ giữa hai axit amin, lysine và cysteine. Cấu trúc này đảm bảo rằng enzyme không chỉ giữ được hình dạng mà còn sẵn sàng phản ứng ngay lập tức khi cần thiết.
Với thời gian, khi xương hàm của những con mối già trở nên kém hiệu quả, khả năng kiếm ăn và bảo vệ tổ của chúng giảm sút. Tuy nhiên, “balô phát nổ” chính là vũ khí cuối cùng mà chúng sở hữu để đảm bảo an toàn cho tổ. Những con mối này không còn khả năng đóng góp vào công việc hàng ngày nhưng lại trở thành các “chiến binh cảm tử,” hy sinh bản thân để bảo vệ đồng loại.
Cơ chế tự vệ của mối Neocapritermes taracua không chỉ là một kỳ tích của tự nhiên mà còn mở ra những hiểu biết mới về sự tiến hóa và thích nghi của các loài sinh vật trong việc bảo vệ cộng đồng của mình.
