Dự án thử nghiệm tóm tắt bài viết bằng AI trên Wikipedia do Wikimedia Foundation khởi xướng đã chính thức tạm dừng, sau khi vấp phải sự phản đối gay gắt từ các biên tập viên tình nguyện – lực lượng đóng vai trò cốt lõi trong việc xây dựng và gìn giữ chất lượng của Wikipedia suốt hơn hai thập kỷ qua.
Dự án vốn chỉ là một thử nghiệm kéo dài hai tuần trên phiên bản Wikipedia di động, với tùy chọn tham gia (opt-in) dành cho người dùng. Tính năng này sử dụng mô hình AI mở mang tên Aya do công ty Cohere phát triển. Tuy nhiên, ngay khi ý tưởng được đưa ra, các biên tập viên đã bày tỏ phản ứng dữ dội trên trang thảo luận, với nhiều bình luận thẳng thừng như “Ghê tởm”, “Phản đối ở mức cao nhất” hay “Tuyệt đối không đồng ý”.
Một biên tập viên viết: “Việc thử nghiệm này có thể gây tổn hại ngay lập tức và không thể đảo ngược đối với độc giả cũng như uy tín của chúng ta như một nguồn đáng tin cậy.” Họ nhấn mạnh rằng Wikipedia không chạy theo sự hào nhoáng, mà đề cao tính nghiêm túc, trung lập và có dẫn chứng rõ ràng.
Nhiều ý kiến lo ngại rằng AI sẽ thay thế vai trò của cộng đồng, phá vỡ mô hình hợp tác vốn tạo nên tính đặc thù và uy tín của Wikipedia. Một biên tập viên viết: “Nếu để AI tóm tắt bài, chúng ta chẳng khác nào giao toàn bộ phần mở đầu – nơi người đọc tiếp xúc đầu tiên – cho một ‘tác giả’ duy nhất, vốn không đảm bảo trung lập và độ tin cậy.”
Sự dè chừng này cũng xuất phát từ các sai sót nghiêm trọng gần đây của AI. Ví dụ, Google từng bị chỉ trích vì AI khuyên người dùng… cho keo dán vào pizza, hay nói chó từng chơi bóng rổ NBA. Apple cũng gặp rắc rối khi AI của họ thông báo nhầm về cái chết của một người còn sống. Những sự cố đó là điều cộng đồng Wikipedia muốn tránh bằng mọi giá.
Trước phản ứng dữ dội, đại diện Wikimedia Foundation – ông Marshall Miller, Giám đốc cấp cao – đã lên tiếng thừa nhận sai sót trong cách triển khai và xác nhận tạm dừng thử nghiệm. Ông khẳng định: “Chúng tôi không có bất kỳ kế hoạch nào đưa tính năng tóm tắt bằng AI vào Wikipedia mà không có sự tham gia của cộng đồng biên tập viên.”
Dù dự án bị tạm hoãn, một người phát ngôn của Wikimedia vẫn nhấn mạnh rằng tổ chức vẫn quan tâm tới việc ứng dụng AI, nhưng với mục tiêu đặt con người ở trung tâm. Theo họ, những phản hồi thẳng thắn này chính là điều khiến Wikipedia khác biệt: một nền tảng thực sự cộng tác giữa con người, vì tri thức trung lập và minh bạch.
