Xây dựng quy định về mã vạch trong quản lý sản phẩm
Bộ Khoa học và Công nghệ đang tiến hành sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và phù hợp với xu thế công nghệ hiện đại. Một trong những nội dung quan trọng được đề xuất trong dự thảo là việc luật hóa quy định về mã vạch để hỗ trợ giám sát, quản lý chất lượng sản phẩm cũng như đảm bảo sự đồng bộ với các tiêu chuẩn quốc tế.
Mã vạch đóng vai trò là phương tiện lưu trữ và truyền tải thông tin sản phẩm, có thể được biểu diễn dưới nhiều dạng như mã vạch một chiều, mã vạch hai chiều (QR code, Data Matrix, PDF417) hay công nghệ RFID (chip nhận dạng qua sóng vô tuyến). Việc áp dụng mã vạch giúp nâng cao tính minh bạch, hỗ trợ công tác kiểm soát chất lượng, xuất xứ hàng hóa và góp phần tạo dựng môi trường thương mại lành mạnh.
Tầm quan trọng của mã vạch trong chuỗi cung ứng và thương mại toàn cầu
Bộ Khoa học và Công nghệ nhấn mạnh rằng việc ứng dụng mã số, mã vạch là giải pháp quan trọng để quản lý chất lượng sản phẩm, nâng cao hiệu quả kiểm tra hàng hóa và cải thiện tính minh bạch trên thị trường. Các hệ thống mã vạch không chỉ hỗ trợ nhà sản xuất mà còn có lợi cho doanh nghiệp bán lẻ, đơn vị vận chuyển, cơ quan quản lý và người tiêu dùng.
Nhiều quốc gia tiên tiến như Mỹ, EU, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan đã tích cực triển khai hệ thống mã vạch trong giám sát sản phẩm. Việc sử dụng nhãn điện tử cũng giúp liên kết và chia sẻ thông tin sản phẩm một cách hiệu quả giữa các bên trong chuỗi cung ứng.
Thông qua mã vạch và hệ thống truy xuất nguồn gốc, doanh nghiệp có thể quản lý kho bãi, giám sát sản xuất, vận chuyển, bán hàng, thậm chí thực hiện triệu hồi sản phẩm khi có sự cố. Nhãn điện tử còn hỗ trợ nhà sản xuất cung cấp thông tin cần thiết cho người tiêu dùng theo phương thức linh hoạt hơn so với nhãn vật lý truyền thống.
Lợi ích của mã vạch trong quản lý chuỗi cung ứng
|
Chức năng |
Lợi ích chính |
| Truy xuất nguồn gốc | Xác minh xuất xứ sản phẩm nhanh chóng |
| Giám sát chất lượng | Hỗ trợ kiểm soát hàng hóa trên toàn chuỗi cung ứng |
| Quản lý kho bãi | Tối ưu hóa quy trình nhập, xuất và tồn kho |
| Minh bạch thông tin | Cung cấp dữ liệu rõ ràng cho người tiêu dùng |
| Hỗ trợ thương mại điện tử | Đẩy mạnh giao dịch trực tuyến và xuất khẩu |
Ứng dụng mã vạch trong thương mại quốc tế và chống gian lận xuất xứ
Trong bối cảnh thương mại toàn cầu có nhiều biến động, gian lận xuất xứ trở thành vấn đề nghiêm trọng, ảnh hưởng lớn đến uy tín doanh nghiệp và nền kinh tế. Một số quốc gia đã siết chặt kiểm soát bằng cách áp dụng hệ thống mã số, mã vạch để truy xuất nguồn gốc sản phẩm, nhằm ngăn chặn hành vi sử dụng quốc gia trung gian để xuất khẩu hàng giả mạo.
Ở Việt Nam, các cơ quan quản lý như hải quan, quản lý thị trường, thuế vụ đang chủ động phát hiện, xử lý các hành vi gian lận xuất xứ, dán nhãn sai quy định và vi phạm sở hữu trí tuệ. Việc sử dụng mã số quốc tế để kiểm tra nguồn gốc hàng hóa giúp nâng cao tính minh bạch, bảo vệ lợi ích doanh nghiệp chân chính và tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Ngoài ra, việc tích hợp mã số, mã vạch vào hệ thống dữ liệu hải quan và thuế giúp đơn giản hóa quá trình khai báo, thông quan, kiểm soát hàng hóa xuất nhập khẩu.
Ứng dụng mã vạch trong thương mại quốc tế
| Ứng dụng | Lợi ích |
| Khai báo hải quan | Tăng tốc độ thông quan hàng hóa |
| Chống gian lận xuất xứ | Ngăn chặn hàng giả, hàng nhái |
| Minh bạch thương mại | Cải thiện uy tín doanh nghiệp Việt trên thị trường quốc tế |
Hướng đi mới: Tích hợp công nghệ số vào truy xuất nguồn gốc
Việc định danh, mã hóa và thu thập dữ liệu qua máy quét là tiền đề để tiến tới số hóa toàn diện hệ thống truy xuất nguồn gốc. Các giải pháp công nghệ như Blockchain, Internet vạn vật (IoT), Trí tuệ nhân tạo (AI) đang được nghiên cứu để tạo ra một hệ sinh thái dữ liệu lớn (Big Data), giúp liên kết thông tin sản phẩm với các tiêu chuẩn chất lượng.
Khi hệ thống truy xuất nguồn gốc được kết nối với dữ liệu địa lý, bản đồ trực tuyến và atlas điện tử, người tiêu dùng sẽ dễ dàng kiểm tra thông tin chi tiết về sản phẩm. Điều này không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi của khách hàng mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho cơ quan quản lý giám sát quá trình sản xuất, phân phối và lưu thông hàng hóa.
Tranh luận về việc luật hóa quy định mã vạch
Mặc dù việc luật hóa mã số, mã vạch được đánh giá là cần thiết, nhưng một số hiệp hội doanh nghiệp bày tỏ lo ngại về tính bắt buộc của quy định này.
Hiệp hội Ngành công nghiệp thực phẩm châu Á (FIA) cho rằng việc áp dụng mã số, mã vạch bắt buộc có thể làm tăng gánh nặng thủ tục hành chính và cần có đánh giá tác động toàn diện trước khi triển khai. FIA đề xuất thay vì yêu cầu bắt buộc, nên có điều khoản khuyến khích doanh nghiệp áp dụng truy xuất nguồn gốc để giảm áp lực tuân thủ.
Tương tự, Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham) cũng cho rằng việc bắt buộc mã vạch trên nhãn hàng hóa có thể chồng chéo với các quy định hiện hành và gây khó khăn cho doanh nghiệp nhỏ. Theo EuroCham, mã vạch nên được áp dụng trên tinh thần tự nguyện, phù hợp với thông lệ quốc tế.
Tuy nhiên, Bộ Khoa học và Công nghệ khẳng định quy định này sẽ được áp dụng linh hoạt. Trong trường hợp pháp luật có yêu cầu bắt buộc, doanh nghiệp phải thực hiện; nếu chưa có quy định cụ thể, các doanh nghiệp sẽ được khuyến khích áp dụng theo hướng tự nguyện.
Lộ trình thực hiện
Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa sẽ được trình Quốc hội thảo luận vào kỳ họp tháng 5 và dự kiến thông qua vào cuối năm nay. Nếu được phê duyệt, quy định về mã số, mã vạch và ghi nhãn điện tử sẽ trở thành một phần quan trọng trong hệ thống quản lý chất lượng sản phẩm tại Việt Nam.
Việc triển khai chính sách này không chỉ giúp nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong nước mà còn tạo ra một môi trường thương mại minh bạch, hiện đại và phù hợp với xu hướng toàn cầu.
