Một hệ thống lịch đậm chất thiên văn
Người Maya cổ đại phát triển một hệ thống lịch cực kỳ phức tạp dựa trên sự quan sát kỹ lưỡng các chu kỳ thiên văn. Họ không chỉ theo dõi mặt trời, mặt trăng mà còn quan tâm đến sự chuyển động của các hành tinh, đặc biệt là sao Kim.
Hệ thống lịch Maya bao gồm ba phần chính:
- Tzolk’in (lịch nghi lễ): gồm 260 ngày, chia thành 20 tên ngày và 13 con số, tạo nên một chu kỳ tâm linh được dùng trong các nghi lễ và bói toán.
- Haab’ (lịch mặt trời): gồm 365 ngày, chia thành 18 tháng (mỗi tháng 20 ngày) và 1 tháng đặc biệt cuối năm chỉ có 5 ngày, được gọi là “ngày không may”.
Lịch Long Count (Đếm Dài): đây là hệ thống đếm thời gian dài hạn để ghi nhớ các sự kiện lịch sử. Nó hoạt động như một “đồng hồ thiên niên kỷ”, ghi lại từng ngày kể từ một mốc khởi đầu thần thoại – tương đương ngày 11/8/3114 TCN theo lịch Gregory.
Hiểu nhầm lớn về “ngày tận thế” 2012
Lịch Long Count của người Maya kết thúc một chu kỳ lớn vào ngày 21/12/2012, dẫn đến hàng loạt suy đoán về tận thế. Tuy nhiên, các học giả khẳng định điều này hoàn toàn sai lệch.
Đối với người Maya, thời gian là chu kỳ – không có khái niệm “kết thúc vĩnh viễn”. Sự kiện 2012 đơn giản là điểm kết thúc của một “Baktun” (chu kỳ 394 năm) và bắt đầu một chu kỳ mới. Tựa như kim đồng hồ quay về số 0, chứ không phải vỡ tan.
Độ chính xác gây kinh ngạc
So với các nền văn minh khác cùng thời, lịch Maya có độ chính xác phi thường. Họ tính được năm mặt trời dài khoảng 365,2420 ngày – gần như trùng khớp với con số hiện đại là 365,2422 ngày. Họ cũng biết về năm nhuận và có cách điều chỉnh lịch phù hợp.
Lịch Maya trong đời sống tôn giáo và chính trị
Lịch không chỉ dùng để đếm ngày, mà còn đóng vai trò trung tâm trong mọi nghi thức tôn giáo và quyết định chính trị. Vua chúa Maya thường chọn ngày đăng quang, mở chiến tranh hay tổ chức lễ hiến tế dựa vào chu kỳ của Tzolk’in và Haab’.
Nhiều bia đá và văn khắc kể lại những sự kiện trọng đại đều được đánh dấu bằng ngày tháng theo hệ thống Long Count – cho thấy tầm quan trọng của thời gian trong ý niệm vũ trụ của người Maya.
Lịch Maya, với tất cả sự phức tạp và chu kỳ bất tận của nó, không chỉ cho thấy trình độ thiên văn học xuất sắc, mà còn phản ánh cách người Maya nhìn nhận mối liên hệ giữa con người, thần linh và thời gian.
