Rachel Kane, cộng tác viên của CNET, đã có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực truyền thông chiến lược và giảng dạy. Cô đã chứng kiến sự bùng nổ của các công cụ AI như ChatGPT, Grammarly và EssayGenius trong môi trường giáo dục. Theo Kane, có những dấu hiệu rất rõ ràng giúp nhận ra một bài viết được AI tạo ra thay vì con người.
AI viết “đọc có vẻ tốt”, nhưng có đặc điểm dễ nhận diện
Theo Kane, một trong những dấu hiệu dễ thấy nhất là việc AI lặp lại từ khóa từ đề bài một cách máy móc.
Ví dụ, khi yêu cầu sinh viên viết một đoạn văn ngắn về cách phân tích SWOT và kiểm toán thương hiệu, Kane thường nhận được những bài viết có cách trình bày rất giống nhau.
“Phân tích SWOT và kiểm toán thương hiệu là hai công cụ quan trọng giúp xác định điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức của một thương hiệu. Việc thực hiện phân tích SWOT và kiểm toán thương hiệu sẽ giúp nhóm nghiên cứu hiểu rõ hơn về thị trường, đối thủ cạnh tranh và chiến lược cần thiết để đưa ra một bài thuyết trình cuối cùng hiệu quả.”
Câu trả lời này nghe có vẻ đúng, nhưng nó lặp lại cụm từ “phân tích SWOT và kiểm toán thương hiệu” một cách không tự nhiên, thay vì trình bày ý tưởng một cách linh hoạt như cách con người thường viết.
Kane giải thích: “AI có xu hướng nhồi nhét từ khóa từ đề bài vào nội dung để đảm bảo độ liên quan, nhưng con người thường không viết theo cách đó. Nếu một bài viết đọc giống như một đoạn copy nhồi nhét SEO thay vì một bài luận thực sự, rất có thể nó được viết bằng AI.”
Sử dụng chính AI để phát hiện nội dung AI
Một câu hỏi thú vị là: Nếu AI có thể tạo nội dung, liệu chúng ta có thể dùng AI để phát hiện nội dung do AI viết? Kane tin rằng điều này hoàn toàn khả thi. Dưới đây là những phương pháp mà cô đã áp dụng để phát hiện nội dung do AI tạo ra.
1. Kiểm tra bằng chính AI
Trước khi giao bài tập cho sinh viên, Kane nhập đề bài vào ChatGPT hoặc các công cụ AI tương tự để xem kết quả. Bằng cách này, cô có thể nắm được phong cách trả lời của AI và dễ dàng nhận ra nếu sinh viên sử dụng công cụ tương tự để hoàn thành bài tập.
2. Lấy mẫu văn phong của sinh viên
Ngay từ đầu kỳ học, Kane yêu cầu sinh viên viết một đoạn văn ngắn về một chủ đề cá nhân, như “món đồ chơi yêu thích thời thơ ấu” hoặc “kỳ nghỉ đáng nhớ nhất”. Bằng cách này, cô có thể so sánh phong cách viết thực tế của sinh viên với các bài luận sau này.
“Nếu bài viết giữa kỳ của một sinh viên đột nhiên trở nên quá trơn tru, không có lỗi nhỏ hay sự tự nhiên trong diễn đạt, tôi sẽ đặt câu hỏi về tính xác thực của bài viết đó.”
3. Yêu cầu viết lại bài
Nếu nghi ngờ một bài viết do AI tạo ra, Kane sẽ đưa bài đó vào một công cụ AI và yêu cầu nó viết lại theo cách khác. Theo Kane, AI thường chỉ thay đổi từ đồng nghĩa mà không thay đổi cấu trúc nội dung, vì vậy nếu bài viết của sinh viên giống với phiên bản được AI chỉnh sửa, có thể khẳng định rằng bài viết ban đầu cũng được tạo bởi AI.
Sự khác biệt giữa AI và con người không chỉ nằm ở từ ngữ
Một trong những điểm quan trọng nhất mà Kane nhấn mạnh là: AI có thể viết mượt mà, nhưng thiếu cảm xúc và sự liên kết logic tự nhiên như cách con người viết.
“Con người có xu hướng diễn đạt ý tưởng theo cách linh hoạt, đôi khi có những câu văn hơi lủng củng nhưng lại mang cá tính riêng. AI thì không. Nó có thể tạo ra văn bản rất trơn tru, nhưng khi đọc kỹ, bạn sẽ thấy thiếu đi cái chất riêng của người viết thực sự.”
Ví dụ, nếu bạn yêu cầu AI viết lại tiểu sử của Kane trên CNET, nó sẽ thay đổi một số cách diễn đạt, nhưng giọng văn tổng thể trở nên khô khan hơn, thiếu đi cái hồn của bài gốc.
“AI có thể diễn đạt lại câu chữ một cách rõ ràng hơn, nhưng chính sự rõ ràng thái quá đó lại khiến nó trở nên… thiếu tự nhiên.”
Dù AI có thể giúp ích rất nhiều trong việc tìm kiếm thông tin và hỗ trợ sáng tạo, Kane cho rằng nếu sinh viên lạm dụng nó để viết bài thay vì tự suy nghĩ, họ sẽ tự đánh mất cơ hội học hỏi.
“Học không chỉ là nộp bài đúng hạn, mà còn là quá trình phát triển tư duy và kỹ năng viết. Nếu một sinh viên để AI làm bài thay, họ có thể đạt điểm tốt trong ngắn hạn, nhưng về lâu dài, họ sẽ gặp khó khăn khi cần thực sự hiểu và áp dụng kiến thức.”
Theo Kane, cách tiếp cận tốt nhất không phải là cấm AI, mà là hướng dẫn sinh viên sử dụng AI đúng cách. Thay vì để AI viết toàn bộ bài luận, sinh viên có thể dùng nó để tìm ý tưởng, chỉnh sửa câu văn hoặc kiểm tra lỗi chính tả – giống như một công cụ hỗ trợ thay vì một người viết thay thế.
“Giáo viên không thể ngăn cản AI, nhưng chúng ta có thể giúp sinh viên hiểu rằng AI chỉ là công cụ, không phải là con đường tắt để thành công.”
AI đang thay đổi cách chúng ta làm việc, học tập và sáng tạo nội dung. Nhưng dù AI có thể viết nhanh, chính xác và trơn tru, vẫn có sự khác biệt rõ ràng giữa nội dung do AI tạo ra và nội dung do con người viết.
Những phương pháp mà Kane áp dụng không chỉ giúp phát hiện bài viết AI, mà còn đặt ra một câu hỏi quan trọng hơn: Chúng ta muốn AI hỗ trợ việc học, hay thay thế hoàn toàn tư duy con người?
Có lẽ câu trả lời nằm ở cách chúng ta sử dụng công nghệ này. Nếu dùng AI một cách có trách nhiệm, nó có thể trở thành một công cụ hỗ trợ hữu ích. Nhưng nếu AI trở thành lối tắt cho việc học, nó sẽ làm mất đi giá trị thực sự của giáo dục.
