Sữa là nguồn dinh dưỡng giàu canxi, magiê, và các chất khoáng khác, rất tốt cho cơ thể, nhưng lại có thể là nguyên nhân làm giảm hiệu quả của thuốc kháng sinh, đặc biệt là những loại điều trị nhiễm khuẩn. Điều này đã được chứng minh qua nhiều nghiên cứu khoa học và cần được hiểu rõ để đảm bảo hiệu quả điều trị tối ưu khi sử dụng thuốc kháng sinh.
Nguyên nhân sữa làm giảm hiệu quả của kháng sinh
Một trong những nguyên nhân chính là do sữa chứa các ion canxi và magiê. Những ion này có khả năng kết hợp với các phân tử kháng sinh, đặc biệt là hai nhóm kháng sinh quan trọng: tetracyclines và fluoroquinolones. Khi sữa được tiêu thụ cùng với thuốc, canxi và magiê tạo ra một hợp chất không hòa tan với thuốc, làm cho nó khó tan trong nước. Nếu một loại thuốc không thể tan trong ruột, cơ thể sẽ gặp khó khăn trong việc hấp thụ thuốc vào máu.
Ví dụ, theo một nghiên cứu được công bố trên European Journal of Pharmacology, thuốc điều trị nhiễm khuẩn đường hô hấp demeclocycline (tên thương mại là Declomycin) khi dùng cùng sữa có khả năng hấp thụ vào máu giảm đến 83% so với khi uống với nước. Điều này cho thấy sự hấp thụ của thuốc có thể bị giảm đi đáng kể, từ đó làm giảm hiệu quả điều trị.
Tác động của các sản phẩm từ sữa lên thuốc
Không chỉ sữa, các sản phẩm từ sữa khác như phô mai và sữa chua cũng có tác động tương tự. Ciprofloxacin, một loại kháng sinh trong nhóm fluoroquinolones, khi uống cùng sữa, mức độ hấp thụ vào máu giảm khoảng 30% đến 36%. Điều này có nghĩa là khi uống thuốc cùng với các sản phẩm từ sữa, người bệnh có thể không nhận đủ lượng kháng sinh cần thiết để điều trị các bệnh như viêm phổi, nhiễm trùng đường tiết niệu, hay các bệnh lây nhiễm qua đường tình dục như lậu.
Tác động của sữa lên khả năng hấp thụ thuốc cũng không chỉ giới hạn ở kháng sinh. Một nghiên cứu khác cho thấy thuốc điều trị nhịp tim không đều sotalol (tên thương mại Betapace) cũng bị giảm hiệu quả khi kết hợp với sữa. Sự kết hợp giữa thuốc và canxi trong sữa đã cản trở sự hấp thụ thuốc, làm giảm hiệu quả điều trị.
Tại sao hiện tượng này xảy ra?
Hiện tượng này xảy ra do phản ứng hóa học giữa các ion trong sữa và thuốc kháng sinh. Anastasiya Shor, trợ lý giáo sư tại Touro College of Pharmacy, giải thích rằng khi các ion canxi và magiê có mặt trong ruột, chúng tạo ra một hợp chất không hòa tan với các phân tử kháng sinh. Điều này khiến thuốc không thể tan trong dịch ruột và ngăn chặn quá trình hấp thụ vào máu. Nếu thuốc không được hấp thụ vào máu, nó không thể phát huy tác dụng diệt khuẩn hoặc ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn.
Những loại kháng sinh bị ảnh hưởng
Không phải tất cả các loại kháng sinh đều bị ảnh hưởng bởi sữa. Tương tác này chủ yếu xảy ra với các kháng sinh thuộc hai nhóm: tetracyclines (như doxycycline và demeclocycline) và fluoroquinolones (như ciprofloxacin và levofloxacin). Đây là những loại kháng sinh có cấu trúc phân tử dễ kết hợp với ion canxi và magiê, dẫn đến việc tạo thành các hợp chất khó hấp thụ.
Tuy nhiên, những loại kháng sinh khác như penicillin, cephalosporin hay macrolide thường không bị ảnh hưởng nhiều khi uống cùng sữa, do cấu trúc hóa học của chúng không tương tác mạnh với các ion trong sữa.
Cách sử dụng thuốc kháng sinh hiệu quả khi uống sữa
Để đảm bảo kháng sinh phát huy tối đa hiệu quả, các chuyên gia khuyến cáo người bệnh nên tuân thủ nguyên tắc về thời gian khi dùng kháng sinh và sữa. Theo Shor, bệnh nhân nên uống thuốc ít nhất 2 giờ trước hoặc 6 giờ sau khi tiêu thụ các sản phẩm từ sữa. Điều này giúp giảm thiểu việc canxi và kháng sinh gặp nhau trong ruột, từ đó đảm bảo thuốc có thể được hấp thụ đầy đủ vào máu và phát huy hiệu quả tốt nhất.
Sữa và các sản phẩm từ sữa là nguồn dinh dưỡng quý giá, nhưng khi dùng cùng với kháng sinh, chúng có thể cản trở hiệu quả điều trị. Hiểu rõ về sự tương tác giữa sữa và kháng sinh, cũng như tuân thủ thời gian uống thuốc hợp lý, sẽ giúp người bệnh đạt được hiệu quả điều trị cao nhất mà không làm giảm tác dụng của thuốc.
